بی بدیل پرداز: از بالا كه به ساختمان های تاریخی باقی مانده در وزارتخانه ارتباطات نگاه كنید، انگار دو هواپیمای آجری دوملخه برخلاف هم روی زمین نشسته اند؛ عمارتی تاریخی كه هرچند یكی دو تالارش 13 سال جدیدتر از بخش های قدیمی ترند، اما همان قدر ارزشمندند.
به گزارش بی بدیل پرداز به نقل از ایسنا، عمارت كلاه فرنگی «بیسیم» اولین مركز ارتباطات رادیویی و تلگراف در كشور را قاجارها ساختند با معماری خاص دوره خودشان. مكانی كه در زمان خود یك مركز استراتژیك در كشور بود، هرچند امروزه در مركز وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گرفته و به واسطه استقرار آذری جهرمی – وزیر ارتباطات – و قسمتی از كارمندان اداری این وزارتخانه در آن عمارت، همچنان می توان نام این منطقه را استراتژیك دانست؛ عمارتی تاریخی كه بیشتر بر طبق كلمات نوشته شده روی كاشی های آبی رنگ بالای سردرش یعنی «ساختمان بیسیم» به خصوص بین رسانه ای ها و رادیویی ها به این نام هم مشهور است. اما «عمارت كلاه فرنگی» نام قدیمی تری برای آن است بین مردم تهران قدیم. وقتی در سال ۱۳۰۱ در جاده قدیم شمیرانات یا خیابان كوروش كبیر (خیابان شریعتی) توسط پهلوی اول كه در آن زمان وزیر جنگ بود ساخته شد بعنوان یك ساختمان مركز ارتباطی در كشور توانست راهِ ارتباطی جدیدی بین ایران و دیگر كشورها باشد.
هرچند در میان خبرهای روزمره گاهی اوقات نامی از بناهای قدیمی در اختیار وزارت ارتباطات هم به گوش می رسد مانند خانه «مستوفی الممالك» یا «ساختمانِ قدیمی پستخانه چابهار»، اما هنوز ارتباطاتی ها لیستِ كاملی از بناهای تاریخی در اختیارشان ندارند و گویا اخیرا عزم شان را جزم كرده اند تا سراغ بناهای قدیمی تحت مالكیت خود در نقاط مختلف كشور بروند برای شناسایی و احیانا و ساماندهی.
لزوم ایجاد معاونت موزه و میراث فرهنگی در وزارت ارتباطات جمال هادیان - رئیس مركز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت ارتباطات – به خبرنگاران میراث فرهنگی می گوید: برمبنای صحبت هایی كه با آقای وزیر داشته ایم و به دنبال علاقه ایشان به میراث فرهنگی، سفارش كرده انند كه معاونتی به نام «موزه و اماكن تاریخی و میراث فرهنگی» در مجموعه روابط عمومی این وزارتخانه تعریف شود.
او با بیان این كه هنوز اطلاعات كامل و جامعی از همه بناهای تاریخی و قدیمی در اختیار این وزارتخانه در سراسر كشور در اختیار نداریم، اظهار می كند: مقرر است در این معاونت، به دنبال شناسایی همه خانه ها و ساختمان های تاریخی باشیم كه در اختیار وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات هست و نسبت به احیا و تعمیر آنها اقدام نماییم.
او به بزرگی و گستردگی این پروژه اشاره می كند و می گوید: وزارت ارتباطات به تنهایی نمی تواند این كار را انجام دهد؛ نیاز است سایر ارگان ها و سازمان ها وارد عمل شوند. وزیر ارتباطات بسیار به حوزه میراث فرهنگی علاقه مند است و تاكید دارد این ساختمان ها شناسایی و مرمت شوند.
یك هفته است از وجود عمارت پستخانه چابهار باخبر شده ام هادیان نمونه این خانه های تاریخی را علاوه بر خانه «مستوفی الممالك» در تهران و «عمارت پستخانه» در چابهار عنوان می كند و می افزاید: تا یك هفته قبل هیچ اطلاعی از وجود این عمارت تاریخی در چابهار كه تحت مدیریت
شركت پست منطقه است، نداشتیم. بدین سبب با خبرهای منتشرشده از وضعیت مرمت این بنا، از استان درخواست كردیم تا قرارداد امضاشده بین شركت پست و طرف مزایده برای مرمت و تعیین كاربری این بنای تاریخی را به ما اعلام نماید تا آنرا بطور كامل بررسی نماییم.
او می گوید: شركت ملی پست ساختمان های تاریخی مختلفی در خیلی از استان ها در اختیار دارد، چنان كه ساختمان های تلگرافخانه در خیلی از نقاط كشور قرار دارند و می توانند كاربری داشته باشند چونكه دارای معماری ویژه ای هستند.
او تاكید می كند: باید دقت داشته باشیم تا تعمیرات و مرمت برمبنای اصول میراث فرهنگی صورت گیرد. قبول داریم كه میزان فعالیت ما در حوزه میراث فرهنگی در وزارت ارتباطات كافی نیست اما مهم آن است كه این كار را آغاز نموده ایم.
مستوفی الممالك نصیب شهرداری می شود؟ هادیان با بیان این كه تا كنون ۷۰ وزیر در این وزارتخانه حضور داشته اند، ادامه می دهد: حتما ساختمان های تاریخی زیادی در اختیار این وزارتخانه است، اما تابحال به نسبت شناسایی آثار تاریخی، خانه «مستوفی الممالك» هم اكنون با مشاركت شهرداری تهران در حال مرمت و تعمیر ساختمان است.
او اما از انجام سه مناقصه برای خانه مستوفی الممالك خبر می دهد و می گوید: در یك سال قبل وزارت ارتباطات كوشش كرد تا مرمت و تعمیر این مجموعه و تعریف كاربری آن صورت گیرد. بنابراین، بر طبق قانون مناقصه هایی برای تعیین شركت های معتبر برگزار شد، اما با توجه به این كه تابحال سه بار مناقصه برگزار شده به سبب تغییرات قیمت و تورم موجود هیچ یك از شركت ها در این مناقصه ها شركت نكرده اند.
وی در ادامه می گوید: هم اكنون با توافق هایی كه با شهرداری تهران انجام شده، مقرر است با مشاركت شهرداری، ساختمان مستوفی الممالك تعمیر و بازسازی شود و كاربری جدیدی برای آن تعریف شود. امیدواریم در آینده نزدیك كار مرمت آن آغاز شود.
تلاش می نماییم در سال دست كم دو بار بازدید از كلاه فرنگی برنامه ریزی شود رئیس مركز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت ارتباطات با تاكید بر این كه ما به دنبال آن هستیم كه در طول سال مردم در دو مرحله بتوانند از عمارت كلاه فرنگی در وزارتخانه بازدید كنند، می افزاید: به سبب این كه این ساختمان در داخل وزارتخانه قرار گرفته با محدودیت هایی مواجه هستیم ولی در روز ارتباطات و یك روز در نوروز تلاش می نماییم تا این هماهنگی صورت گیرد تا مردم هم از این ساختمان تاریخی بازدید كنند.
تاریخ شفاهی وزارت ارتباطات با ۴۵ وزیر و معاون ارتباطاتی مستند شده او با بیان این كه بیشتر از یك سال است پروژه تاریخ شفاهی وزارت ارتباطات شروع شده می گوید: حتی از وزرا، معاونان و مدیران وزارتِ ارتباطات و فناوری اطلاعات قبل و پس از انقلاب برای بیان خاطرات و صحبت های خود در این زمینه دعوت كرده ایم كه تا كنون حدود ۲۰۰ ساعت جلو دوربین ها نشسته اند و اسناد و مدارك و تجربیات خودرا اعلام و بیان كرده اند.
هادیان با بیان این كه این فیلم ها در روابط عمومی در حال تدوین است اظهار می كند: مستند پیش از انقلاب آن هم اكنون تكمیل شده و مستند دوم كه مربوط به پس از انقلاب و دوران دفاع مقدس است نیز بزودی آماده پخش می شود. همین طور بخش سوم هم به مركز اسدآباد همدان اختصاص پیدا كرده است.
او می افزاید: بزودی خیابان و باغ مشاهیر در محوطه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به نام این مسئولان قدیمی ایجاد می شود. متأسفانه در طول مستند تاریخ شفاهی وزارتخانه دو وزیر از بین ما رفتند كه یكی از آنها كریم معتمدی آخرین وزیر پیش از انقلاب و بعدی مهندس اسلامی نخستین وزیر پس از انقلاب در این عرصه بود كه فوت كرده اند.
بگفته وی، تا كنون ۴۵ مدیر و وزیر در چارچوب ۱۰ مجموعه مستند و ۲۰ جلد كتاب تاریخِ وزارت ارتباطات و این بناهای تاریخی را مستند كرده اند.
وی همینطور می گوید: بزودی شاهد برگزاری مراسمی خواهیم بود كه طی آن خیابان و باغی به نام مشاهیر با اسم تمام ۴۵ مدیر و وزیر كه در این مستند حضور داشته اند در محوطه وزارت ارتباطات نام گذاری و افتتاح می گردد.
رئیس مركز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات همین طور از وجود یك آرشیو بزرگ از اسنادِ در اختیارِ این وزارتخانه خبر می دهد كه نقص بزرگی در آن وجود دارد و ادامه می دهد: بخشِ زیادی از آرشیو تصویری و فیلم ها كه حدود ۶۰ سال در
مخابرات، پست و تلفن بود بر اثر اهمال و كم توجهی از بین رفته است و ما در حال جمع آوری باقی مانده این آرشیو هستیم.
وی همینطور در حین بازدید خبرنگاران از این عمارت قدیمی، با حضور روی بالكن این ساختمان تاریخی، مهم ترین اتفاق رخ داده در این بنای تاریخی و به خصوص بالكن آنرا «برگزاری اجلاسی چهارجانبه در این بخش از عمارت فرنگی» عنوان می كند و می گوید: اجلاس چهارجانبه وزرای ارتباطات ایران، آذربایجان، ارمنستان و روسیه هم در داخل ساختمان كلاه فرنگی و در این بالكن برگزار شده است.
بگفته او، همین طور هشت درخت در داخل این وزارتخانه خشك شده كه به دنبال تبدیل آنها به مجسمه های چوبی هستند.
شگفتی هایی كه كلاه فرنگی برای مراجعان خارجی دارد هادیان حتی به شگفتی ملاقات كنندگان خارجی وزیر ارتباطات در زمان حضور در این عمارت تاریخی اشاره می كند و می گوید: با تبدیل ساختمان كلاه فرنگی به دفتر كار وزیر ارتباطات، تغییراتِ كوچكی ایجاد و بنا مرمت شد، كه حالا این ساختمان تاریخی محل ملاقات های وزیر شده است، بطوریكه وقتی وزرای ارتباطات كشورهای خارجی برای دیدار با وزیر به این ساختمان بازگشت می كنند، زمان طولانی را صرف دیدن ساختمان موزه آن می كنند. وسایل و نوع معماری ساختمان كلاه فرنگی برای آنها شگفت آور است.
كلاه فرنگی چطور عمارت بیسیم شد ابوالفضل مرشدزاده - كاخ دار - درباره آخرین وضعیت عمارت كلاه فرنگی «بیسیم» توضیح می دهد: از زمانی كه وزیر دفتر كار خودرا در این ساختمان قرار داده، سبب شده تا اقدامات خوبی برای حفظ و احیای این ساختمان صورت گیرد. این ساختمان قدمت ۹۵ ساله دارد و در سال ۱۳۰۱ در دوره قاجار به دستور رضاخان كه وزیر جنگ آن زمان بود، ساخته شد و بعد از دو سال این بنای تاریخی با معماری خاص بهره برداری شد.
او می افزاید: ابراهیم معمارباشی یكی از معماران پست و تلگراف بود كه این ساختمان را ساخت و ساختمان های جانبی نیز هر كدام چند سال بعد ساخته شدند و به صورت جالب و هنرمندانه به این ساختمان متصل شدند. بعد از اختتام دوره اولین افرادی كه برای
آموزش به خارج اعزام شده بودند، رسماً این ساختمان توسط «مورس» و «تلگراف» به دنیا وصل شد و از سال ۱۳۰۵ به بعد ورژن های مختلف وسایل ارتباطی خریداری و در این مكان نصب شده است.
او با بیان این كه عمارت كلاه فرنگی «بیسیم» بیشتر برای مقاصد نظامی ساخته شده، اظهار می كند: از دوره ی پهلوی اول از این مكان برای ایجاد یك فرستنده موج بلند استفاده می شود. در سال ۱۳۱۰ فرستنده موج كوتاه آمریكایی خریداری و از همین جا رادیو در ایران افتتاح شد. مرشدزاده می گوید: در سال ۱۳۳۶ ژنراتوری بسیار پرقدرت نصب می شود كه با استفاده از آن وسایل ارتباطی مختلفی در این مكان آغاز به كار می كنند و این عمارت كلاً تبدیل به یك فرستنده و دریافت كننده اطلاعات و ارتباطات می شود. با توسعه فضای ارتباطاتی باكس های فرانسوی نیز برای این كار خریداری و به این مكان افزوده شد. این ژنراتور توسط سوخت گازوئیل كار می كرده و با منبع آب خنك می شده و با عنایت به دود و سروصدایی كه داشته است و بیشتر از ۱۵ تا ۲۰ سال از آن استفاده شده، هیچ تركی روی دیوارها ایجاد نشده است.
او حتی به سقف این مجموعه تاریخی هم اشاره می كند: سقف این عمارت یك شاهكار معماری با ۹۵ سال قدمت است كه بازسازی آن از سال ۷۴ تا ۸۴ طول كشیده است و یك فرزكار
متخصص نیز دودی را كه روی این سقف از كار با ژنراتور به وجود آمده بود پاك كرد.
وی در بخش دیگر توضیحاتش می گوید: در سال ۱۳۱۷ با بودجه ۸۰ هزار تومانی راه اندازی رادیو در ایران شروع می شود و در چهارم اردیبهشت ۱۳۱۹ در این ساختمان رادیو به بهره برداری رسید. تا سال ۱۳۳۷ رادیو در این مكان فعالیت می كرد و از آن به بعد به ارگ به نام رادیو ایران منتقل شد.
او بیان می كند: ما به هفت زبان زنده دنیا اخبار را پخش می كردیم و نخستین گوینده رادیو نیز «قدسی رهبری» بود كه از بین ۱۰۰ نفر اول شد و حقوق ماهیانه اش نیز ۱۰۰ تومان بود. گوینده های فارسی زبان ماهانه ۱۰۰ تومان و خارجی ها ۵۰ تومان دریافت می كردند و یا اركستر ایرانی ۲۸۰ تومان دریافت می كرد و اركسترهای خارجی ۱۵۰ تومان دریافت می كردند. در نهایت ۴۴ نفر در رادیو فعالیت داشتند كه هر كدام حقوق خاص خودرا دریافت می كردند و اسناد آن نیز موجود است. در كل می توان گفت كار ارتباطات در ایران از همین ساختمان شروع شده و یكی از تلگراف های مهمی كه در آن زمان به این ساختمان فرستاده شد تبریك نوروز سال ۱۳۱۷ توسط هیتلر به پهلوی اول بود كه در این ساختمان تلگراف آن دریافت شد.
ساختمانی تاریخی با مقاومتِ هفت ریشتری در مقابل زلزله مرشدزاده همین طور درباره استقامت این بنای تاریخی می گوید: بر طبق اعلام كارشناسان استقامت آن شش تا هفت ریشتر در مقابل زلزله است.
منبع: بی بدیل پرداز